Kişisel markalaşma adına, influencer’lar kendilerini okur gibi göstermesi için birilerine para ödüyor olabilir. Fakat bir roman, bir el çantasından daha fazla saygıyı hak ediyor mu?

Nick Haramis tarafından

18 Nisan 2022

Valentino’nun Milano merkezli marka ve eğlence ilişkileri direktörü Yiğit Turhan, meşhur kitap stilistini ilk duyduğunda geçen yıl Los Angeles’taydı. Söylentilere göre ünlüler ve moda influencer’ları, toplum içinde yanlarında taşımaları için okuma materyallerini seçmesi için birilerine para ödüyorlardı. (Okuyup okumadıkları başka bir şeydi ve HBO hicvi The White Lotus’ta (2021) bir çift üniversite öğrencisi karakter tarafından paylaşılan bir duyguyu tekrarlamak gerekirse, konunun dışında). Paparazzi fotoğraflarında veya kendi sosyal medya hesaplarında, bu aksesuarlar, çünkü esasen oldukları şey buydu, bir basın açıklamasının yapabileceğinden çok daha güçlü bir şey iletti. Günümüzde, şovmenlerden haber değeri taşıyan her olaya anında, tartışmasız ve düzgün bir şekilde paketlenmiş bir yanıt vermeleri istendiğinde- Walt Whitman’ın bir zamanlar yazdığı gibi, kişisel markalarının çokluk içermesi beklendiğinde- bir kitabın fotoğrafı bin kelimeye bedeldir. Ancak 34 yaşındaki Turhan bu gizemli figürün adını sorduğunda, bağlantıları ketum davrandı. “Sanki böyle bir şeyi hiç duymamışlar gibi davrandılar, sanki bunu daha yeni konuşmamışız gibi,” diye hatırlıyor.

Turhan’ın merakı gayet mantıklıydı: markanın kreatif direktörü Pierpaolo Piccioli’nin şair Rupi Kaur’u Japonya’daki bir defilenin ardından düzenlenen bir partide okuması için davet ettiği 2018 yılından bu yana Valentino’nun misyonunun merkezinde edebi bir duyarlılık yer alıyor. Geçtiğimiz yıl İtalyan moda evi, yaratıcı danışman Karah Preiss ve oyuncu Emma Roberts tarafından yönetilen bir sosyal medya okuyucu topluluğu olan Belletrist ile “The Narratives” adlı bir dizi metin tabanlı reklam kampanyasının ilkinde ortaklık kurdu. (Bu fikir, kendisi de bir kitap kurdu olan Piccioli’ye Donna Tartt’ın 2013 tarihli The Goldfinch adlı romanının bir kopyası verildikten sonra ortaya çıktı; romanda bir karakter “tamamen Valentino’laşmış” olarak tanımlanıyordu.) Geçtiğimiz ay Dünya Şiir Günü’nde yayınlanan tanıtım serisinin ikinci bölümü aşk temasına odaklandı ve Douglas Coupland, Michael Cunningham ve Emily Ratajkowski’nin de aralarında bulunduğu 17 yazarın renkli katkılarına yer verdi. Turhan daha sonra Preiss’ın kitap stilisti olmasa bile en azından bir kitap stilisti olabileceğini öğrendiğinde onu aradı. “‘Bak, eğer sen isen bana söylemelisin,’ dediğini hatırlıyor. “Gülmeye başladı ve sonra ‘Tatlım, ne doğrulayabilirim ne de yalanlayabilirim,’ dedi.”

Mart ayının ortasında güneşli bir cuma günü ve 32 yaşındaki Preiss, Roberts’la birlikte Hulu için yapımcılığını üstlendikleri, Carola Lovering’in aynı adlı romanından uyarlanan bir ilişki draması olan Tell Me Lies’ın setini ziyaret ettiği Atlanta’dan yeni döndü. (Ayrıca geçen yıl çekimleri tamamlanan ve Netflix’te yayınlanacak olan, V. E. Schwab’ın kısa öyküsüne dayanan bir vampir dizisi olan First Kill üzerinde de çalışıyorlar). New York’un West Village bölgesindeki bir kafenin verandasında, cepleri bir ciltsiz kitap sığacak kadar büyük olan hafif naylon ceketiyle Preiss, gençliklerinden beri en iyi arkadaşı olan Roberts ve yazar Ariel Levy ile yaptığı bir konuşmayı hatırlıyor. “Emma, ‘Kylie Jenner’ın dudak kitleri için yaptığını ben de kitaplar için yapmak istiyorum,’ dedi. Ariel, ‘Bu ne demek oluyor?’ diye sordu. Emma da ‘Senin de bir tane edinmen gerekiyor,’ dedi.”

Roberts’ın açıklaması 2006 yapımı The Devil Wears Prada filminde Anna Wintour’dan esinlenen kurgusal bir dergi editörü olan Miranda Priestly’nin asistanlarından birinden imkânsızı, yani yakında çıkacak bir Harry Potter kitabının yayımlanmamış ve sıkı korunan el yazmasını getirmesini istediği sahneyi akla getiriyor. Filmde, taslak nihai moda ürünü hâline gelir. Belki gerçek hayatta da Belletrist ve Valentino, 100 ünlü influencer ve gazeteciye, her biri henüz mağazalarda yerini almamış bir kitap içeren, markanın alametifarikası kırmızıyla kaplı üç çekmeceli, sınırlı sayıda üretilen sıcak pembe bir Valentino kutusu gönderecek.

Elbette umut, Valentino giyen ve Service95 adlı bülteninde sık sık edebi tavsiyelere yer veren müzisyen Dua Lipa gibi ünlü hediye alıcılarının, tıpkı yeni bir el çantasında olduğu gibi bu hediyeyi de sosyal medya aracılığıyla hayranlarıyla paylaşarak hem markanın bilgeliğine hem de kitapların varlığına dikkat çekmesi. Preiss model ve aktris hakkında “Kaia Gerber güneşin altındaki her şeyin hediye edilmesine alışkın,” diyor. “Kimsenin ona göndermediği tek şey yeni Elif Batuman kitabı.” (Aslında Gerber en iyi örnek olmayabilir; Mart 2020’den bu yana Roberts, Emma Watson ve Reese Witherspoon’a katılarak Brit Bennett, Ling Ma ve Jia Tolentino gibi yazarlarla 7,7 milyon instagram takipçisi için röportajlar yaptığı çevrimiçi bir kitap kulübüne ev sahipliği yapıyor).

Edebiyat ve moda dünyaları, Arthur Miller ve Marilyn Monroe’nun 1956’da nikâh masasına oturmalarından çok daha öncesinden beri birbirleriyle flört ediyordu, ancak son birkaç yılda kitaplar, zevk ve kendini ifade etmenin o kadar gözde göstergeleri hâline geldi ki, nesnelerin kendileri artık birer statü sembolü. Valentino bu bilimsel stil anının kesinlikle ön saflarında yer alsa da, yalnız değil. Geçtiğimiz yıl Chanel, salon tarzı bir panel serisi ve marka elçisi Charlotte Casiraghi tarafından sunulan podcast’i içeren güçlü bir edebi program geliştirdi. Loewe’de Jonathan Anderson, 2021 Sonbahar koleksiyonunun tanıtım notlarına Danielle Steel’in The Affair (2021) adlı romanından bir alıntıyı dâhil etti. Etro, 2022 Sonbahar erkek giyim defilesinin davetiyesiyle birlikte Adelphi Edizioni (Milan Kundera ve Friedrich Nietzsche gibi klasiklerin İtalyanca çevirileriyle tanınıyor) tarafından basılan seyahat boyutunda bir kitap yayımladı ve modeller Milano’daki Bocconi Üniversitesinde ellerinde bir kitapla yürüdü.

Aynı sezon, Proenza Schouler’in tasarımcıları Jack McCollough ve Lazaro Hernandez, koleksiyon sunumlarına eşlik etmesi için Amerikalı yazar Ottessa Moshfegh’den kısa bir öykü yazmasını istemiş ve Kim Jones, Dior Men için Jack Kerouac’ın On the Road (1957) adlı eserinden esinlenen kıyafetleri tanıtmıştır. Bu defilede pist, Kerouac’ın kitabın ilk taslağını yazdığı parşömene benzetilmişti. Preiss, “Tasarımcılar ilham almak için her zaman diğer sanat dallarına bakmışlardır,” diyor. “Yine de ilginç bulduğum şey, yayıncılığın bunu yapmaktan mutlu olması. Lisede dikkatleri üzerine çeken zeki, sessiz kız gibi. Penguin Random House ‘İşte o,’ diyor.”

New York’ta büyüyen Preiss, insanlara kitap okutmanın ne kadar zor olduğunu bilerek büyümüş. Annesi Sandi Mendelson, bir edebiyat halkla ilişkiler firması olan Hilsinger-Mendelson’ı yönetiyor. 2005’te ölen babası Byron Preiss, 1974’te kendi yayınevi Byron Preiss Görsel Yayınları’nı kuran bir yazardı. Yayıncılık endüstrisinin, çoğu kadın düşmanlığının üstü örtülü bir ifadesi olan elitizmine tahammülü olmamasının nedeni de kısmen bu. “Amaç ne?” diye soruyor. “İnsanları alaşağı etmek mi? Kimseyi aptal yerine koyarak bir yere varamazsınız.” Bu nedenle, Kendall Jenner’ın Chelsea Hodson’ın “Tonight I’m Someone Else” (2018) adlı deneme koleksiyonunun yapışkan notlu bir baskısıyla bir yatta olması fikrine burun kıvırmıyor. Ve eğer Gigi Hadid Milano Moda Haftası sırasında Albert Camus’nün Yabancı (1942) kitabının bir kopyasını taşımak istiyorsa, neden taşımasın? Preiss, “Bence herhangi bir yazarla konuşsanız, Kendall ve Gigi’nin kitaplarını okumasını okumamasına tercih ederdi,” diyor. “Elinde kitap tutan bir influencer’ın kitaplar için kötü olduğunu savunanlar aptaldır. Biri okudu diye bir kitap birdenbire ucuzlamaz. Bir de ‘Bu insanlar kitap okuyor mu, yoksa sadece fotoğraf mı çektiriyorlar,’ diye alay edenler var. Okumayı seven biri olarak, gerçekten umurumda değil. Kitap okuyormuş gibi yapmanın alternatifi, onları okumamak ve onlardan kimseye bahsetmemektir.”

Sohbet kitap şekillendirmeye döndüğünde Preiss iç çekiyor. Duygusal bir düzeyde, bazılarının bu fikri neden sakıncalı bulabileceğini anlıyor: okumak, hala tek başımıza, rahatsız edilmeden ve kendimiz için, izleyici olmadan yapmamıza izin verilen birkaç şeyden biri; birçokları için bu özel eylemi gerçekleştirmek onunla alay etmektir. Bir kitap, susuzluk tuzakları, sıcak çekimler ve alçakgönüllülük çağında giderek daha değerli hissettiren içselliği önerir. Ancak Preiss, kitap okumayı kitap satmaktan ayırmanın samimiyetsizlikten bahsetmek bir yana, öngörüsüzlük olduğunu düşünüyor – sonuçta yayıncılık kâr amaçlı bir iş ve oldukça kazançlı olabilir. Kitap stilistliği de marka danışmanlığı, yaratıcı yönetmenlik ve hatta yaşam koçluğunun bir başka versiyonu değil mi? “Sadece bana sorun,” diyor. Kendisi de bu soruyu bekliyordu. “Ben bir kitap stilisti miyim? Değilim. Ya da belki öyleyimdir, bilmiyorum. Olsaydım dünyadaki en kötü şey olur muydu?”

Eşi Josh Spencer ile birlikte diğer insanlar için fiyatları 500 ila 200.000 dolar arasında değişen kütüphaneler hazırlayan Jenna Hipp, “Bu, insanların aksesuar edinmesi için HARİKA bir yol” diyor. Spencer, Los Angeles şehir merkezinde iki katlı, 22.000 metrekarelik, yeniden tasarlanmış bir bankada yer alan Son Kitapçı’nın sahibi. (Ayrıca, aralarında bir milyondan fazla kitap bulunan iki deposu da var). Spencer, kitapların içerik ve bağlamlarına göre özenle seçerek yüzyıllardır süregelen ve Londra’daki Daunt Books ve Heywood Hill ile New York’taki Strand gibi mağazalarda da bulabileceğiniz bir hizmeti yerine getiriyor. Ancak Son Kitapçı’da diğerlerinde olmayan bir şey var: 40 yaşında, çoğunlukla emekli olmuş ünlü bir tırnak sanatçısı olan Hipp’in başlıca kaygıları estetik: renk koordinasyonu, raf aksesuarları ve bitkiler.

Hipp ve Spencer, 2021’in başında kütüphane kurma işine başladıklarından beri sosyal kulüpler, hukuk ve teknoloji ofisleri ve Pacaso (ara sıra kullanılmak üzere ortak sahiplere konutlardan pay satan bir şirket) için az sayıda ev üzerinde çalıştılar. İkilinin kurumsal müşterilerine genellikle Spencer’ın seçimlerini onaylama ya da en azından ön tarafta örnekleme fırsatı verilirken, çoğunlukla bitmiş bir odaya tartılmadan girmeyi tercih ediyorlar. Hipp, “Gerçek kitaplardan çok nasıl göründüğüne önem veriyorlar” diyor.

Yaklaşık 10 ünlü müşterisi -Hipp isimlerinin gizli kalmasını tercih ediyor ancak “Web siteme girip kimin tırnaklarını yaptığımı görseydiniz kimlerle çalıştığımıza şaşırmazdınız” diyor-

genellikle oturma odalarındaki veya ofislerindeki boş bir kitaplığın fotoğrafını, genellikle bir renk şeması veya bir ruh hâli panosuyla birlikte göndererek sürece başlıyor. Ardından Spencer envanterini tarayarak onların belirttiği kriterleri yansıtan kitapları buluyor. Hipp, “Şeftali, mavi ve yeşil tonlarında sanat ve mimarlık monografileri ya da gotik bir havaya sahip bir oda için tamamı deri ciltli kitaplar olabilir,” diyor. “Küratörlü kütüphaneler çok popüler hâle geldi. Müşteriler bize, ‘İnsanların benim bu konuda uzman olduğumu düşünmelerini istiyorum. İnsanların benim bununla ilgili olduğumu düşünmelerini istiyorum.” diyor.

Hipp kitap tasarımcılığına tesadüfen gelmiş. Tırnak yapmaktan büyük ölçüde uzaklaşmış olsa da, fotoğraf çekimlerine esansiyel yağlar ve müdavimlerinden birinin -aralarında Emilia Clarke, Jennifer Garner ve Jennifer Lawrence’ın da bulunduğu aktrislerin- okumaktan ya da sehpalarında sergilemekten hoşlanabileceğini düşündüğü bir kitap şeklinde hediyelerle gelirdi. Zamanla talepler almaya başladı: bir misafir odası için birkaç eski kitap, son dakika doğum günü hediyesi olarak Çavdar Tarlasında Çocuklar’ın (1951) ilk baskısı. Pandeminin başlarında müzisyen Alanis Morissette, Hipp’e aile üyelerinin okuma tercihlerinin bir listesini gönderdi ve karşılığında bir yığın yeni ve kullanılmış kitap aldı. (The Last Bookstore artık “Kitap Paketleri” satıyor; bu paketlerle bir kişi tüm bir rafı ya da odayı dolduracak kadar kitap yerine 25 ila 200 dolar değerinde kitap alıyor).

Last Bookstore’un ikinci katında, gökkuşağı spektrumunu çağrıştıracak şekilde kitapların renklerine göre düzenlendiği bir raf yığını var. Çok ciddiye alınması gerekmiyor ama aynı zamanda oldukça da güzel. “İnsanlar ‘Bunu nasıl yaparsın? Bu, kitapların bütünlüğünü tamamen ortadan kaldırıyor,” diyor Hipp dekoratif düzenleme hakkında. “Ama kitaplar her şekilde hayat veriyor. İster rafta dursunlar ister okunsunlar, mekâna bir şeyler katıyorlar. Varlıkları bile tek başına bir enerji yayıyor. Kitaplara bir şekilde değer verildiği sürece, orada olmalarından mutluluk duyuyorum.” O hâlde müşterilerinin onun tarzını yansıtan kitapları okuması Hipp için önemli değil mi? “Benim için önemli değil,” diyor. Yine de, ünlülerin birlikte fotoğraf çektirmesi için kitap seçen biri varsa, bunun kendisi olmadığına yemin ediyor: “Yeşil oda için kitap tasarladığım oldu mu? Evet. Kırmızı halı için? Hayır.”

Her hâlükârda, dükkânda işlerin patladığı görülüyor. Mağazanın çarpıcı Kitap Tüneli’ni, ciltli kitaplardan yapılmış ve LED şerit ışıklarla aydınlatılmış sürükleyici bir kemeri fotoğraflamak için toplanan kalabalığı yönlendirmek çaba gerektiriyor. (“İnsanlar buraya sadece fotoğraf çekmek için geliyor,” diyor Hipp. “Kitaplar umurlarında bile değil, ama bu onları kapıdan içeri sokmanın bir başka yolu.”) Yakında, Belletrist’in onayından neredeyse kesinlikle faydalanacak olan yazarların Belletrist onaylı kitaplarına adanmış bir sergi olacak. Preiss, “Hangi yazara sorarsanız sorun, okunmak ister ama aynı zamanda yazmaya da devam etmek ister,” diyor. “Yayıncılar için önemli olan ‘Kitabınız okundu mu?’ değil. Önemli olan ‘Kitabın sattı mı? Ve ünlü okurlar kitap satar. Şimdi, eğer birileri ünlü bir kişinin belli bir şekilde görünmesini sağlamak için bu kitapları seçmek için para alıyorsa, sanırım bu konuda biraz uğursuz bir şey var. Ama ne var biliyor musunuz? Birileri bunu yapmalı. Birileri kitap okumalı.” Bu kişinin kim olduğu ise, edebiyatın en unutulmaz sonlarından bazıları gibi, gizemini koruyor.

Bu yazının orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.